Prevod: Bećir Džaka
Prethodno: Kratka biografija Šejhul-išraqa Suhrawardija
Uprkos činjenici da je kratko živio, Suhrawardi je napisao oko pedeset djela na arapskom i perzijskom jeziku od kojih je većina sačuvana. Ova djela su pisana izvrsnim stilom i imaju veliku književnu vrijednost. Djela na perzijskom jeziku smatraju se vrhunskim dometima umjetničke proze na perzijskom jeziku i kasnije su služila kao uzorci narativne i filozofske proze. Njegova djela se sastoje iz nekoliko različitih vrsta i mogu se klasificirati u pet kategorija:[1]
1.Četiri velika didaktička i doktrinarna djela, sva četiri na arapskom jeziku. U ovoj tetralogiji prvo se raspravlja o peripatetičkoj filozofiji na način kako tu filozofiju interpretira i modificira Suhrawardi. Zatim se na principima iste filozofije raspravlja o išrâqi teozofiji. Ova tetralogija se sastoji iz djela Telwîhât (Bilješke), Muqâvemât (Knjiga suprotstavljanja), Mutârehât (Knjiga razgovora) – u sva tri ova djela raspravlja se o modifikacijama aristotelovske filozofije – i najzad četvrto djelo ove tetralogije je njegovo glavno djelo Hikmetu el-išrâq (Teozofija istoka svjetlosti) u kome se raspravlja o išraqi doktrinama.
2. Kraće rasprave na arapskom i perzijskom jeziku u kojima je izložena problematika spomenute tetralogije prostijim i jednostavnijim jezikom i u kraćoj firmi. U ove rasprave spadaju Hejakilu en-nûr (Hramovi svjetlosti), El-Elvahu el-imadijje (Pločice za lmaduddina), Pertevnâme (Knjiga o svjetlosti), Fi i'tiqadi el-hukemâi (O vjeri filozofa), El-Lemehât (Odbljesci svjetlosti), Jezdân šinâht (Spoznaja Boga) i Bustanu el-qulûb (Bašta srcâ). Posljednje dvije knjige pripisuju se autorima Ajnulqudāt Hamadaniju[2] i Sejjidu Šerifu el-Džurdžaniju, ali ima više izgleda da su to rasprave Suhravvardija.
3. Simboličke i mističke priče ili novele u kojima se opisuje putovanje duše kroz kosmos da bi stigla do svog konačnog oslobođenja i prosvjetljenja. Sve ove rasprave su na perzijskom jeziku, ali neke od njih imaju i svoje arapske verzije. Ovdje spadaju sljedeće novele koje su prevedene na arapski jezik: Aqli surh (Crveni Arhanđel ili doslovno Crveni Intelekt), Avazi peri Džebraîl (Pjesma Džebrailovog krila), El-Gurbetu el-garbijje (Zapadno progonstvo), Lugati mûrân (Jezik mrava), Risala fi haleti et-tufejlijje (Rasprava o djetinjstvu), Ruzi ba džemâati sûfijân (Dan u društvu sufija), Risala fi el-mi'râdž (Rasprava o noćnom putovanju) i Safiri sîmurg (Pjev Simurga).
4. Transkripcije; prevodi i komentari ranijih filozofskih radova kao i svetih i religioznih tekstova. Tako je preveo na perzijski jezik Ibn Sināovo djelo Risala et-tajr (Rasprava o ptici), prokomentarisao Ibn Sināovo djelo Išârât we tenbīhāt, (Knjiga direktiva i upozorenja) napisao djelo Risâla fî haqîqati el-‘išq (Rasprava o suštini ljubavi) koje se zasniva na Ibn Sināovom djelu Risaletun fi ‘išq (Rasprava o ljubavi) i dao komentare nekoliko odlomaka iz Kur'ana i komentare izvjesnog broja hadisa.[3]
5. Zbirka molitvi i religioznih pjesama na arapskom jeziku koje su se u srednjem vijeku zvale „knjige časova”, a koje Šahruzi naziva El-Wâridât we et-taqdîsât.
Ova zbirka djela i njihovi brojni komentari koji su napisani u proteklih sedam stoljeća predstavljaju osnovne izvore informacija o doktrinama išrâqi škole. To je velika riznica mudrosti u kojoj su simboli brojnih tradicija, uključujući zoroastrizma, pitagorejstva, platonizma i hermeticizma, pridodani islamskim simbolima, jer Suhrawardi se koristio različitim i mnogobrojnim izvorima. On se nije kolebao da prihvati i inkorporira u svoje učenje bilo koje srodne elemente koje bi pronašao u drugim tradicijama. Ali, za njega je svakako, kao i za Ibn Arebija, univerzum, islamski univerzum nad čijim se horizontima vide neki predislamski simboli, upravo kao što je kosmička katedrala, koju opisuje Dante, hrišćanska katedrala u kojoj se mogu primijetiti neki islamski i aleksandrijski ukrasi.
Nastavak: Izvorišta išraqi filozofije
[1] Kao i mi i Korben daje sličnu klasifikaciju Suhrawardijevih radova zasnovanu na četiri vrste, ali sa neznatnim razlikama. Pogledati njegov predgovor djelu Opera Metaphysica et Mystica I, xvi str. i dalje. L. Masinjon (L. Massignon) prilikom publikovanja kompletnih djela islamskog misticizma u svojoj knjizi Recueil de textes inedits concernant l'histoire de la mystique en pays d'Islam (Paris, 1929), 113.
[2] ‘Ayn al-Qudât, čija životna sudbina ima mnogo sličnosti sa sudbinama Halladža i Suhrawardija, jer je i on u mladosti doživio tragičnu smrt, jedan je od najistaknutijih sufija kasnijeg perioda čija učenja imaju mnogo zajedničkog sa učenjima Suhrawardija. On nije bio mudrac (hakîm) niti teozof, nego čisti sufija sa poznavanjem filozofije. Njegova djela Zubdet al-haqaiq i Tamhîdât, koja je nedavno objavio ‘Afif ‘Useyrân (Teheran, 1340/1961) spadaju među najznačajnije tekstove o sufijskom učenju prije Ibn Arebija.
[3] Suhrawardiju se pripisuje i komentar Farabijeva djela Fusûs…, ali do danas rukopis toga rada nije pronađen.