Jedno od važnih pitanja koje valja spomenuti radi spoznaje cjeline logike je njezina vrijednost, a s obzirom da je sumnja u njenu vjerodostojnost upućena dedukciji ovdje ćemo raspravljati o vrijednosti dedukcije. Upravo zato, ovaj dio, kojeg smo trebali objasniti na početku, navodimo nakon rasprave o dedukciji.[1] Dedukcija, kao što smo rekli, je neka vrsta radnje, … Opširnije
Do sada smo definisali sud, a potom naveli njegove podjele. Rekli smo da sud može imati više od jedne podjele, a to zavisi od aspekta posmatranja na sud. U nastavku ćemo govoriti više o pravilima u sudovima. Sudovi imaju pravila kao što i proste izreke imaju. O prostim izrekama smo rekli da u univerzalnim formama … Opširnije
Sudovi imaju brojne podjele, a to su: podjela po kopuli, podela po subjektu, podela po predikatu, podela po kvantitetu i podela po modalitetu. Kategorički i uslovljeni sud Sudovi se po kopuli dijele na kategoričke i uslovljene (kondicionalne) sudove. Kategorički sud je sastavljen od subjekta, predikata i kopule. Kada poimamo sud u svom umu, pa … Opširnije
Poglavlje o sudovima U nastavku se bavimo sudovima. Prvo ćemo definisati sud, pa govoriti o podjelama suda, i na kraju razotriti pravila vezana za sud. Znači da u ovom poglavlju obrađujemo tri teme o sudovima, a to su: definicija, podjele i pravila. Da bi govorili o definiciji neophodno je napravimo jedan mali uvod o riječima. … Opširnije
Govor o univerzalijama, kao što smo objasnili, je uvod za poglavlje o definiciji. Svrha logike je u tome da pojasni kako definisati jedno značenje (pojam) ili da govori o valjanom dokazivanju. Kao što smo već rekli, prvi dio logike se odnosi na pojmove (predodžbe) i upoznaje nas sa nepoznatim pojmovima pomoću poznatih pojmova; dok se … Opširnije
Još jedna uvodna studija logike tiče se univerzalnog i partikularnog. Ova studija se prije svega i suštinski odnosi na razinu pojmovnog, a sekundarno je povezana sa tvrdnjama; što znači da i tvrdnje, kao što ćemo reći kasnije, zbog pojmova [koje sadrže] mogu biti univerzalne ili partilkularne. Pojmove koje imamo o stvarima i određujemo ih s … Opširnije
Islamski logičari polaze s logičkim raspravama od definicije “znanja” i “opažanja”, pa ih grupišu u dvije podgrupe, pojmove i sud. Tako imamo u logici podjelu na poglavlje o pojmovima i poglavlje o sudovim. Pojam i sud se, također, svako od njih, dijeli na: 1. nužno ili očigledno, 2. teoretsko (misaono) ili stečeno. Razmišljanje i dokazivanje … Opširnije
U nastavku trebamo odgovoriti na sljedeća pitanja: Šta je predmet logike? Prije toga šta znači “predmet” (مَوْضُوع)? Poslije toga da li svaka nauka mora imati predmet? I na kraju, šta je predmet logike? Predmet nauke je ono o čemu ta nauka govori i raspravlja, tako kada bi sagledali sva pitanja u toj nauci ona bi … Opširnije
Još jedno od važnih pitanja u filozofiji je govor o “nužnosti, mogućnosti i nemogućnosti”, a ova tri termina su poznata pod zajedničkim imenom “tri materije”. Logičari govore ako pripišemo predikat subjektu, kao kada na primjer kažemo “A je B”, veza A i B mora biti jedna od sledeće tri: ili je ta veza nužna, znači … Opširnije
Najstarije filozofsko pitanje je pitanje uzroka i posljedice. U svakom filozofskom sistemu se govori o uzroku i posljedici, za razliku od termina “primarnosti egzistencije” ili “umske egzistencije” koje u nekim filozofskim sistemima zauzimaju uzvišeno mesto, dok se u drugim sistemima mišljenja tome ne pridaje ni najmanja pažnja. Tako pitanje “potencije i aktueliteta” ima dosta važnu … Opširnije
Osmo predavanje – stvoreno i vječno Jedno od najranijih filozofskih pitanja koje je privlačilo pažnju mnogih filozofa je pitanje stvorenog i vječnog. “Stvoreno” u društvu znači “novo”, dok “vječno” ima suprotno značenje, kao što same te riječi kazuju. Međutim, ova dva termina u filozofsko-teološkoj upotrebi imaju potpuno različita značenja od onoga što iz njih shvatamo … Opširnije
Jedna od podjela egzistencije jeste ta da egzistencija stvari može biti ili spoljašnja ili umska. Spoljašnja egzistencija označava objektivnu egzistenciju koja je nezavisna od uma. Znamo da neke stvari kao na primjer planina, more i pustinja postoje izvan našeg uma, odnosno postoje nezavisno od uma. Zamislio naš um te stvari ili ne, i ne samo … Opširnije
Sada je potrebno da samo kroz naslove ukažemo na pitanja i predaje o kojima se istražuje u islamskoj filozofiji, zajedno sa što više jasnijih objašnjenja. Sva filozofska pitanja kruže oko pojma bića, a to je za filozofiju što je i tijelo za medicinu, broj za aritmetiku ili količina za geometriju. U filozofiji je predmet spoznaje … Opširnije
U prethodnom predavanju smo ukratko objasnili četiri misaone škole u islamskom svijetu i predstavili najpoznatije naučnike iz svake grupe. Sada dodajemo da su ove četiri škole bile prisutne u islamskom svetu, sve dok se nisu pretočile i zajedno sačinile jedinstvenu školu. Tačka u kojoj su se sjedinile sve ove škole zove se “transcendentalna teozofija”[1]. Transecendentalnu … Opširnije
U prethodnom predavanju smo ukratko objasnili iluminacijski i peripatetički filozofski metod i pritom smo naglasili da postoji niz osnovnih nesuglasica u filozofskim pitanjima između iluminacionista i peripatetičara. Rekli smo da je poznato da je Platon pročelnik iluminacionista, dok je Aristotel pročelnik peripatetičara. Na kraju je spomenuto da ove dvije metode traju i u islamskom svijetu … Opširnije
Islamski filozofi se dijele u dvije skupine: iluministe i peripatetike. Predvodnik islamskih ilumicionista je Šejh Šahabudin Suhravardi, naučnik 6-og stoljeća, dok je predvodnik islamskih peripatetičara Šejhu reis, Ebu Ali Ibn Sina. Ilumicionistički filozofi su sljedbenici Platona, a peripatetičari sljedbenici Aristotela. Glavna i osnovna razlika ove dvije škole, iluminacijske i peripatetičke, jeste u tome da u … Opširnije
U prethodnom predavanju smo definisali filozofiju onako kako je muslimani shvaćaju.[1] Sada je bi trebali da ukratko spomenemo i druge definicije filozofije da bi u glavnim crtama i njih upoznali. Prije navoda novih definicija filozofije, ukazat ćemo na jednu historijsku grešku koja je uzrokovala mnoge kasnije greške. Metafizika Aristotel je bio prva osoba koja je … Opširnije
Prvu stvar koju moramo saznati u vezi sa filozofijom je odgovor na pitanje šta je filozofija? Prije nego što odgovorimo na ovo pitanje, moramo se osvrnuti na kratak uvod iz logike, s obzirom na greške i dvosmislenosti koje se događaju pri nuđenju odgovora na ovo pitanje. Literalna i pojmovna definicija Logičari kažu: Kada postavimo pitanje, … Opširnije