Estetika u sufijskoj poeziji Stvaralačka imaginacija i simbolika kod Ibn Arebija i Mansura ibn Al-Halladža

UDK  821.411.21.09-1 Ibn Arebi

821.411.21.09-1 Halladž M.

111.852

141.336

Nakon što autor u uvodnom djelu rada nudi više definicija shvatanja imaginacije ustvrđuje da je imaginacija u arapsko-islamskoj baštini usko povezana sa mnogim filozofskim, teološko-skolastičkim, sociološkim temama, tako da je teško iz iste perspektive dati jedan misaoni obrazac koji bi bio sveobuhvatan.

S obzirom na uvodne napomene autor u nastavku rada nastoji dati odgovor na pitanje: kako su sufije percipirale imaginaciju? Na koji su to način Al-Hallaj i Ibn Arebi u svom duhovnom iskustvu sufijske estetike, a naročito poezije, koristili ovaj potencijal i moć?

U odgovoru autor ustvrđuje da su sufije, zapravo, ti koji su imaginaciji dali veliki značaj koji se izdvojio po svetosti u arapsko-islamskoj misli. Sufije imaginaciju koriste kako bi učinile prijenos od spoznaje (al-maʻrifa) do sufijskog irfana. To jest, ona osvjetljava put spoznavanja uzvišenih značenja (al-haqaiq al-mutʻalije), onih značenja do kojih ne može doprijeti ni oštar razum ni pronicljivost nekog filozofa ili samo običnog čovjeka.

Stvaralačka imaginacija kojom se Halladž uspinje u svijet metafizičke imaginacije kod njega je zaodjenuta smislom za estetsko. On se koristi jezikom da izrazi stvaralačku imaginaciju koja teče svakim ljudskim bićem, a koju mogu osjetiti samo posebni među posebno duhovno obdarenim. To su one sufije koje spadaju među visoko duhovno prosvijećene koji su stigli do cilja.

Halladžov smisao za estetikom kroz imaginaciju odlikovao se wahdeti šuhudom (osvjedočenje jedinstva), sjedinjenjem, stapanjem. Koristeći se stvaralačkom imaginacijom Halladž se uspinje ka većim zbiljama od pojavnog svijeta pa sve do Svijeta Duha, gdje ostvaruje iskustvo iščezavanja u Istini (fenā’) i sufijsko iskustvo lijepog koje on objelodanjuje u svojoj poeziji koja otjelovljuje duhovni uzlet tako što režira priču o Poslanikovom miradžu, zabilježenu kroz predaje izvan njena kontekstualnog okvira kao događaja, ocrtavajući kakav to odnos treba da bude između čovjeka i Boga, što u konačnici daje savršenog čovjeka, kao oličenje simbolične personifikacije udahnutog božanskog duha.

Ibn Arebija, slično Halladžu, za stvaralačku imaginacija kaže da je uzrok otkrovenju (al-keshf) i obznanjenju (az-zuhur). Stoga je Allah podario čovjeku stvaralačku imaginaciju kao svjetlost-vodilju kojom sebi može oslikati sve što postoji. Svjetlo stvaralačke imaginacije prodire do samog ništavila i iz njega izvodi postojanje (al-wudžud). Ustvari, prema Ibn Arebiju stvaralačka imaginacija je moć stvaranja i otkrivanja koja se uznosi u jedan veći svijet, te kroz moć ove imaginacije doseže se teško shvatljiva zbilja.

Ključne riječi: stvaralačka imaginacija, simbolika, estetika, Ibn Arebi, Mensur Halladž

Aesthetics in Sufi Poetry

Imagination and Symbolics in the Thought of Ibn al-‘Arabi and Mansur al-Hallaj

Shaofi Qowayder

Abstract

The author, after he offers several definitions of understanding imagination in the introductory part, concludes that imagination in Arabic-Islamic heritage is closely related with many philosophical, theological-scholastic, sociological topics, so it is difficult, from this perspective, to offer a single comprehensive intellectual model.

Taking into consideration the introductory notes, the author, further in the paper, tries to answer the following question: how Sufis perceived imagination? In which manner did, in their own spiritual experience of Sufi aesthetics, and especially poetry, Al-Hallaj i Ibn al- ‘Arabi use this potential and power?

In his answer the author actually asserts that Sufis are those who attached great significance to imagination that is distinguished in terms of sacredness in Arab-Islamic thought. Sufis use imagination in order to make a transition from knowledge (ma‘rifat) to Sufi Irfan. Imagination enlightens the path of sublime meanings (al-haqāiq al-mutaʻālije), those meanings that neither a sharp mind nor acumen of a philosopher or just an ordinary man can reach.

The creative imagination that Al-Hallaj uses to ascent into the world of metaphysical imagination is enrobed in his case with a sense of aesthetic. He uses language to express creative imagination that runs through every human being and that can be felt only by those special people amongst those who are especially spiritually endowed. Those are Sufis who are amongst those highly spiritually enlightened that have arrived to the goal.

Hallaj’s sense for aesthetics through imaginations contained wahdati shuhud (unity of existence), unification, fusion. By using creative imagination Hallaj climbs to higher realities, from manifested world all the way to the World of Spirit where he accomplishes experience of vanishing in Truth (fanā’) and Sufi experience of beauty that he reveals in his poetry that embodies spiritual ascent by directing a story about Prophet’s Mīrāj, recorded through traditions outside its contextual framework as an event, outlining what relationship between a man and God should be, which, in the end, gives a perfect man as embodiment of symbolical personification of the breathed Divine Spirit.

Ibn al-‘Arabi, similarly to Hallaj, says for creative imagination that it is a cause for revelation (al-kashf) and manifestation (al-zuhūr). Therefore, Allah has given a man creative imagination as a guiding light with which the man can paint for himself everything that exists. The light of creative imagination penetrates to the very nothingness and derives from its existence (al-wujūd). Actually, in accordance to Ibn al-‘Arabi, creative imagination is the power of creation and revelation that exalts itself into one greater world, and reality that is difficult to understand is reached through power of this imagination.

Key words: creative imagination, symbolism, aesthetics, Ibn al-‘Arabi, Mansur al-Hallaj